Herdenking Ketut

In een eerder reisverslag had ik al verteld dat ik Donald had gevraagd of we het graf van Ketut zouden kunnen bezoeken. Ketut was Donald zijn vrouw en een erg lieve betrokken vrouw, we hadden vanaf het eerste moment al een warme klik met haar. We waren dan ook ontzettend geschrokken toen Donald ons in augustus belde en vertelde dat Ketut een hart stilstand had gehad en was overleden. Donald had ons gezegd dat als we de kinderen in Bugbug gingen bezoeken op hun school, dat we dan ook langs Ketut konden gaan, maar gistermiddag belde Donald op of we vandaag mee wilden om Ketut te gedenken, omdat het vandaag haar verjaardag zou zijn geweest. Donald had het er met zijn dochter Candra over gehad en die had gezegd dat we vandaag mee moesten.

Ik heb Donald gevraagd waar we bloemen konden kopen en sinds kort heeft zijn dochter Candra een eigen bloemen bedrijfje (maakt boeketten op bestelling). Gelijk bij haar een boeket besteld. Samen met een zus van Ketut (die ook nog eens sprekend op haar lijkt), een schoonzus, twee kinderen, Donald en Candra zijn we rond vier uur naar de begraafplaats vertrokken in Bugbug. Dit was in een open bos aan de rand van de rijstvelden met uitzicht op de heuvel, een prachtige 'soort van magische' plek vond ik het. De graven worden bijna niet onderhouden, maar er hing een serene sfeer. Eerst werd er flink gesnoeid op het graf en daarna een ritueel met bloembladen strooien (waar wij ook gewoon aan mee mochten doen), wierook branden, water om te reinigen, tot zelfs een gebakje met kaarsjes. Terwijl dit alles gebeurde, werd een grote portret foto van Ketut tegen de steen gezet. Daarna hebben we de bloemen bij de steen gezet en zijn we allemaal rondom het graf gaan zitten, zo hebben we een poosje gezeten en gepraat en vooral ook gelachen. Van de dingen die geofferd waren, gingen we er toen een aantal opeten. Donald vertelde dat het was dat wij dat geofferd hebben en dat dat nu weer terug gegeven werd aanpas door Ketut. We aten fruit en rijst en zoetigheid. Er was verdriet, maar we konden echt zien dat het leven gevierd wordt en er werd veel gelachen, bijzonder mooi, in alle opzichten.

Foto's mochten we maken, graag zelfs. Donald zelf maakte ook foto's, zelfs een groepsfoto rond het graf hebben we gemaakt. De foto's die Donald tijdens de ceremonie van gisteren en bij de gedenking vandaag heeft gemaakt krijg ik nog. Ik had nog een kaarsenhouder met kaarsje gekocht en gevraagd of ik die bij Ketut mocht zetten, dat vond Donald mooi.

Nu gaan we naar het strand zei Donald, want als we op de begraafplaats hebben gelopen en hebben gezeten "zijn we vies" en gaan we ons reinigen in de zee. De weg bracht ons naar een prachtig zwart strand en daar zijn we naar de zee gelopen. Hilariteit als de golven wat hoger waren als verwacht en er diverse natten broekspijpen of sarongs waren. In het water onze voeten schoon laten spoelen, de handen gewassen en gezicht. De zon begon te zakken en zo aan het kende van de middag komen de families naar het strand om wat te kletsen, te spelen of wat te drinken. Ook dat maakt het gedenken weer onderdeel van het gewone leven, puur en zoals het is.

Nog even op het strand gezeten en toen weer naar Donald zijn huis terug gereden. Daar kregen we (uiteraard) weer te drinken en heerlijke pisang goreng met honing. Superzoet en vol van smaak, deze banaantjes uit eigen tuin.

Candra en Donald bedankten ons meerdere malenvoor het gedenken van Ketut, wij waren dankbaar dat we hierbij aanwezig mochten zijn.